زمان زیادی است که درخت های پسته در روستایی در سیرجان در جنوب ایران مرده اند و زیر نور خورشید سفیدرنگ دیده می شوند، آب های زیرزمینی در اینجا ده‌ها سال است که به علت اتلاف آب و کشاورزی افسارگسیخته خشک شده اند.
آخرین کشاورزها، ۱۰ سال پیش این روستا را ترک کردند و روستا شبیه یک مستعمره مریخی متروکه است.
در حالی که خانه های گنبد مانند این روستا در حال نابودی است، زمین های سبز گذشته چیزی جز مزرعه های کثیف نیستند و تنها نشان زندگی در این روستا زن و شوهری هستند که برای مسافرت از انبار قدیمی این شهر دیدن می کنند.
با صادرات ۲۵۰ هزار تن پسته در سال گذشته ایرانی ها بعد از نفت، بیشترین صادرات را در زمینه پسته داشتند. در اطراف کرمان به خاطر پسته شهرهای زیادی ساخته شده است، اما تغییرات اقلیمی و کشاورزی بدون محدودیت نقشی ویرانگر در پایان صنعت پسته ایران دارند.
در نزدیکی شهر سیرجان، گودال عظیمی ایجاد شده است؛ کاهش سطح آب‌های زیرزمینی، موجب نشست زمین شده؛ زمین در آن کاملا فرو ریخته است.
حسن علی فیروزآبادی که حدود ۵۰ سال است در روستایی در آن سمت زندگی می کند می گوید: «کشاورزی در حال ویران شدن است.»
کسب و کار او به سختی ادامه پیدا می کند، برخی از درختان پسته او آنقدر قدیمی هستند که ما را یاد زمان شاه عباس می اندازند. با این حال به علت شور بودن آب برگ درختان علی در حال زرد شدن است.
علی گفت: «زمانی که من کودک بودم عمق چاه‌های آب ۶ تا ۱۰ متر بود اما الان ۱۵۰ متر عمق دارد و آب شور و تلخ است. این روستا زمانی پر از آدم بود اما بسیاری از اهالی از روستا رفتند؛ به راننده و کارگر شدند. احتمالا تا ۱۰ سال دیگر هیچکس دیگری در این روستا نیست.
یک توهم بلند مدت
ایران با دو چالش کلیدی مواجه است؛ یکی خشکسالی بلند مدت که نشانه های کوچکی از کمتر شدن آن وجود دارد و دومی راضی کردن کشاورزها که آب را بی‌مهابا پمپاژ نکنند.
حدود ۳۰۰ هزار از ۷۵۰ هزار پمپ آب در ایران غیرمجاز هستند و این یکی از اصلی ترین دلایلی است سازمان ملل می گوید ایران از شرایط بحران آب، وارد شرایط کمیابی آب می شود.
در مطالعه ای که در سال ۲۰۱۳ توسط اتاق بازرگانی ایران انجام شد، هر سال حدود ۲۰ هزار هکتار از مزارع پسته ایران نابود می شوند.
برای سال‌های متمادی ایران از یکی از پیچیده ترین سیستم های آبیاری جهان یعنی قنات استفاده می کرد، اما پس از آن پمپ های برقی و سیاست های پر هرج و مرجی در بهره وری از آب زیرزمینی ایجاد شد که در آن حفاظت از آب مهم نبود؛ مکیدن بی‌رویه آب‌های زیرزمینی.
محسن ناصری رئیس دفتر تغییر اقلیم در این رابطه گفت: «ما به آرامی در حال عبور از توهمی هستیم که فکر می کردیم منابع بی پایانی داریم.»
یک نقطه بحرانی
برخی از کشاورزان امور را در دست خود گرفته اند. خانواده شریف در باغی اطراف سیرجان ۸ سال پیش در باغ خود یک سیستم آبیاری قطره ای متصل کرده بود که به دقت آب وارد شده به هر گیاه را اندازه می گیرد.
فرهاد شریف پدر این خانواده می گوید: «ما پسته‌های بیشتر و با کیفیت تری از درخت های خود می گیریم و ۷۰ درصد آب کمتری مصرف می کنیم.»
فرهاد با اینکه می داند مشکل اصلی پول است گفت: همه باید این کار را انجام دهند. اتفاقی که ایجا در حال رخ دادن است یک فاجعه است، این به یک نقطه بحرانی رسیده است.
منبع: الف
